De tentoonstelling Van Cainsborougb tot Ruskin: Britse landsebapstekeningen en aquarellen uit de Morgan Library in het Gemeentelijk Museum van Elsene, waarmee J.P. Morgan de vijfenzeventigste verjaardag van haar vestiging in Brussel viert, is ook voor The Pierpont Morgan Library een bijzondere gebeurtenis.

Bij deze gelegenheid wordt een periode in de geschiedenis van de Britse kunst belicht, waarin de landschapschildering een ingrijpende evolutie doormaakte die wezenlijk afhankelijk was van een veranderende opvatting van de landschaps-tekening en -aquarel. De vele aspecten van die evolutie worden in de tentoonstelling onderzocht. De landschapstckcning was bij het begin van de 18de eeuw veeleer een topografische afbeelding, hoofdzakelijk documentair bedoeld als accurate visuele weergave van een bepaalde locatie.

In de hiërarchie van de Engelse smaak bekleedden zulke afbeeldingen een nederige plaats, ze werden meer als een produkt van goed vakmanschap beschouwd dan als een uiting van verbeelding en artistiek talent. Rond het midden van de eeuw deed zich echter een opvallende ontwikkeling voor, dikwijls in het werk van de to-pografen zelf, in de richting van een meer picturale en subjectieve benadering. In toenemende mate vonden de creatiefste, meest visionaire Engelse kunstenaars hun belangrijkste inspiratiebron in de natuur, in de rustige sfeer van het Britse platteland, m de woeste grootsheid van de Alpen, of in de ruïnes van het oude Egypte, Griekenlarfd en Rome. Een van de thema’s die in de tentoonstelling aan bod komen, is het belang van de reis en het ontdekken van nieuwe en exo-
tische visuele pracht. Haast de helft van de tekeningen beeldt plaatsen buiten Engeland af.

Bij het begin van de 19de eeuw bestond er in Engeland reeds een school van landschapskunstenaars. Sommigen werkten zowel met olieverf als met diverse tekentechnieken, anderen bijna uitsluitend met pen, krijt, lavis en bovenal aquarel. Zoals de tentoonstelling zo goed illustreert, was er een buitengewone diversiteit van stijlen, onderwerpen en technieken in deze landschapskunst, vaak zelfs in het werk van één enkel kunstenaar. Vergelijken we bijvoorbeeld Turners bekoorlijke Gezicbt op Dunster Castle vanuit bet noordoosten (cat. 106) dat nog sterk in de topografische traditie ligt, met zijn proteïsche visie op de ontketende elementen in De Loreleirots (cat. 107).

Niettemin hadden de Engelse aquarellisten een basiskenmerk gemeenschappelijk: het verlangen om de emoties mee te delen die de natuur in hen opwekte. De verwantschap met de contemporaine poëzie van Cray, Wordsworth, Keats en Shelley is opvallend. De Britse landschaps-tekening was — dient het gezegd — een essentieel onderdeel van de romantische beweging in Engeland.

In de drie essays verkennen de auteurs Cara D. Denison, Evclyn J. Phimister en Stephanie Wiles, samen met Kathleen Stuart, alle van het Department of Drawings and Prints van The Pierpont Morgan Library, een aantal aspecten van de ontwikkeling van de landschaps-tekening in de betreffende periode. Ter gelegenheid van de tentoonstelling leende de Morgan Library voor de eerste maal een uitgebreide en [...]