Het jaar 1994 staat zeer uitdrukkelijk in het perspectief van de Tweede Wereldoorlog. De gebeurtenissen die zich 50 jaar geleden voordeden, worden op diverse plaatsen gememoreerd. De herdenking van D-Day hebben we pas achter de rug en in september komt de bevrijding van het grondgebied aan de beurt. Des te merkwaardiger is het initiatief van de Heemkundige Kring Eigen Schoon om juist nu, via een merkwaardige bijdrage tot de lokale geschiedenis van Grimbergen, de gebeurtenissen van 1914 te herdenken. De feiten hebben zich 80 jaar geleden voorgedaan en zijn ten onrechte in de schaduw gedrongen door de herdenkingen in verband met de Tweede Wereldoorlog. Dat blijkt overduidelijk uit het boek Grimbergen 1914. Vier dorpen in de Grote Oorlog.

Dit gezamenlijke initiatief, waaraan de diverse auteurs járen met toewijding en doorzettingsvermogen hebben gewerkt, sluit aan bij een recente strekking in de geschiedschrijving. De alledaagsheid krijgt de jongste decennia inderdaag steeds meer aandacht vanuit de menswetenschappen. Voordien lieten de historici het dagelijkse leven vrijwel buiten beschouwing. Hun belangstelling ging eerder uit naar de hoofdrolspelers van de geschiedenis, naar veroveringen en veldslagen. Zij legden zich toe op ingrijpende omwentelingen, op echte of vermeende breuklijnen. Op die manier hadden de geschiedkundigen enkel oog voor de grote wijzer van het uurwerk, de spectaculaire veranderingen die zich in de loop van de eeuwen voordeden. De continuïteit in de geschiedenis, de trage en nauwelijks merkbare omwenteling van de kleine wijzer, ontsnapte grotendeels aan hun aandacht. Die langzaam evoluerende alledaagsheid bepaalt nochtans in belangrijker mate de geschiedenis van de individuele mens dan een oorlog hier of een revolutie daar. Ten onrechte heeft men lange tijd het alledaagse als banaal en dus als onbelangrijk beschouwd.

Verandering in de keuze van de studie-objecten kwam er met de Nouvelle Histoire. Historici als Jacques Le Goff en Emmanuel Le Roy Ladurle spitsen hun aandacht toe op de geschiedenis van mens en mentaliteit. Zij beperken zich niet tot de ideologische bovenbouw van de beschaving maar betrekken ook de materiële onderbouw ervan in hun onderzoek. In die zin gaat steeds meer aandacht uit naar alledaagse handelingen, opvattingen en gewoonten van de mens in het verleden. Oorlogen en omwentelingen hebben vaak de alledaagse gang van zaken verstoord. Maar de mens paste zich aan de nieuwe normen en omstandigheden aan zodat vrij vlug in oorlog en bezetting een nieuw soort alledaagsheid ontstond en het leven, zij het in een ander tempo, verder ging.

Het relaas over Grimbergen in 1914 is daarvan een treffend voorbeeld. Aangezien het om de eerste drie maanden van de oorlog gaat, heeft het boek uiteraard in belangrijke mate betrekking op militaire gebeurtenissen en de gruwelijke gevolgen die daaraan voor de burgerbevolking verbonden waren. Midden in de krijgsverrichtingen komen echter individuele mensen aan bod. Wij beleven mee de heldhaftige inzet van Léon Trésignies en de mensonwaardige gljzel-neming waarbij pastoor Jan Wouters de dood vindt. Elke oorlog gaat uiteraard met gruwelen gepaard. De trouwe reconstructie van deze plaatselijke tragedies zal ongetwijfeld iedereen treffen maar zeer bijzonder de lezer aangrijpen díe met het reilen en zeilen van Grimbergen verbonden is. Wat zich in augustus 1914 en de daarop volgende maanden afspeelde, wordt door de auteurs vanuit de lokale invalshoek bekeken en krijgt daardoor een grotere herkenbaarheid. Dit maakt de confrontatie ook schokkender. Het relaas maakt immers via een gedetailleerde beschrijving van vaak pijnlijke feiten het verleden in ons wakker. De lokale geschiedschrijvers geven niet alleen weer wat erin 1914 gebeurd is, zij leren ons ook via hun objectieve en relativerende aanpak die feiten in ons collectieve geheugen te verwerken en er als historische gebeurtenissen mee om te gaan.

In die zin is Grimbergen 1914. Vier dorpen in de Grote Oorlog aanbevolen lectuur in de eerste plaats voor wie belangstelling heeft voor lokale geschiedenis in het algemeen en die van Grimbergen in het bijzonder. Maar ook wie niet met die regio verbonden is, zal door het relaas van de eerste ooriogsweken worden getroffen. De diepmenselijke tragedies van toen geven ons immers een zeer concreet beeld van de manier waarop onze voorouders de Duitse invasie in 1914 beleefden. Velen zullen zich afvragen hoe het leven verder ging onder de bezetting. Dit boek vraagt om een vervolg. In afwachting daarvan wensen we Grimbergen 1914 een zo breed mogelijke lezerskring toe.